Ucu-açık Sorular Sormak
Ucu-açık sorulara, “evet” veya “hayır”şeklinde yanıtlar verilmemekle birlikte, iletişime geçilmek istenen bireyin kendini iletişime açmasına ve daha uzun, detaylı cevaplar vermesini sağlar. Bu sorular aynı zamanda gerçekte ne söylendiği konusunda bireyin daha kapsamlı düşünmesine neden olur. Örnek vermek gerekirse:
- Bu durum senin için ne kadar önemli?
- Bundan başka hangi seçeneklere sahipsin?
- Bu olay gerçekleştiğinde sen ne hissettin?
- Sana öyle dediğinde sen ne yaptın?
- Bu konu hakkında ne düşünüyorsun?
- Şu anda nasıl hissediyorsun?
- Bunu söylemenin nedenleri nelerdir?
- Ne olmasını isterdin?
- Örnek verir misin?
- Eğer sen öyle yapsaydın ne olurdu?
- Bana bunu söylemekle aslında ne demek istediğini söyler misin?
1. (Gerçekte) ne istiyorsun? En çok yardımcı olacak ilk soru: Ne istiyorsun? Bu sorunun cevabı hakkında herkesin aslında ne kadar az düşünmüş olduğunu bilseniz şaşırısınız. Bizler genellikle bu soru karşısında ne istemediğimizi söylemekle işe başlarız. Aslında bu da yararlı bir bilgidir; fakat bireyler gösterdikleri hedefler doğrultusunda daha pozitif düşünmeye teşvik edilmelidir. Bir kez ne istediklerinin farkına varmalarına yardımcı olduktan sonra, diğer aşamalarda elde edilen başarının farkına varılmasını sağlamaktır; kısacası birey başarısının farkındalığına sahip olmalıdır.
2. Ona sahip olduğunu nasıl bileceksin? Birey kendisine hedef koyduğunda, bu başarının kanıtının ne olduğunu da belirlemek gerekir. Bu soru onları gelecek için kendi zihinlerini okumaya yönlendirir. “Zengin olmak istiyorum.” Zengin olduğunu nasıl bileceksin? “Çünkü o zaman çalışmaya ihtiyacım olmayacak.” Bunu sorarak biliçaltının devreye girmesini sağlayabilirsiniz: Amacına ulaştığında ne görecek, duyacak ve hissedeceksin? Bir hedef ne kadar belirgin bir biçimde zihinde canlandırılırsa, bilinçaltı da o kadar aktif hale geçer ve hedefe ulaşmada bireye yardımcı olur.
3. Nerede, ne zaman ve kiminle istiyorsun (ne istiyorsun)? Hedefleri belli bir düzen içerisinde belirlemek önemlidir. Nerede, ne zaman ve kim konusunda iddialısın / ısrarcısın? Bazen insanlar belli bir şeyi her zaman ve her yerde istediklerini söylerler ama bunu etraflıca düşünmemişlerdir. “Ben çok enerjik olmak istiyorum!” Nerede, ne zaman ve kiminle bunu deneyimlemek istiyorsun? “Her zaman!” Bu durumda karşı bir örnekle cevap verebilirsiniz. “Her zaman? Yani uyurken bile mi?” gibi.
4. Eğer bilseydin, cevabın ne olurdu? Bu soru ise “Bilmiyorum” diyen insanlara yöneltilebilecek en iyi sorudur. Fakat bu gibi durumlarda uyumlu davranmak ve yumuşatıcı sözcükler kullanmak çok önemlidir, aksi takdirde kişi savunmaya geçebilir. Ben bu gibi durumlarda genellikle şöyle söylerim; “Evet, böyle bir sorunun cevabını bilmek zor olabilir (gerçeği biraz yumuşatmak için) ama eğer biliyor olsaydın yanıtın ne olurdu?” Böyle bir yaklaşım şaşırtıcı derecede iyi sonuç verir ve çoğu zaman kaliteli bir cevap alırsınız!
5. Nereden biliyorsun? İnsanlar başkalarının ne düşündüğünü bildiklerini iddia ettiklerinde, buna “zihin okuma” denir. “Peki sen bunu nereden biliyorsun? diye sorduğunuzda, onlar tecrübelerine tekrar başvururlar. Çoğu zaman gerçeği bilmiyorlardır bile, halisünasyon görüyorlardır. “Meltem beni sevmiyor”. Nereden biliyorsun? “Şu anki çalıştığım işyerindeki insanlarla uyum sağlamayamıyorum.” Nereden biliyorsun? “Bazen insanlar çok ısrarcı oluyor!” Bunu gerçekten nasıl bildiğini merak ediyorum. “Yani eminim ki biliyorsun ama ben sadece bu varsayımlara ulaşana kadar nasıl bir süreçten geçtiğini merak ediyorum.” gibi.
6. Her zaman? …….. zamanda bile? [Asla, Herkes, Tüm vs]. İnsanlar bazı deneyimlerin her zaman ve her koşulda aynı sonucu vereceğini iddia ettiklerinde, evrensel bazı nicelik sözcükleri kullanır – “her zaman” ve “asla” gibi. Bu genellemeleri o sözcüğün kendisini birebir soru içinde kullanarak yok edebilirsiniz. “O her zaman geç kalır.” Her zaman? Daha önce bir kere bile zamanında gelmedi mi? “Karım beni asla dinlemez.” Asla? Ona bir sürprizin olduğunu söylediğinde bile mi? Sizin verdiğiniz karşıt örneği elinizden geldiğince abartmaya ve saçma bir hale getirmeye çalışmalısınız. “Kendimi her zaman motivasyonsuz hissediyorum.” Her zaman? Tuvalette bile mi? gibi.
